Wrocław to Odra. Odra to statki. Statki to wiele historii ludzkich. Muzeum Odry jest inicjatywą Fundacji Otwartego Muzeum Techniki. Ta idea, jak i energia i zaangażowanie osób związanych z Odrą, to jest COŚ! Widać – potocznie mówiąc – dobrą robotę. Warto tam się wybrać!
W samym muzeum zobaczymy:
Holownik parowy Nadbor
Jest on jednym z 13 tzw. „małych Holendrów”, holowników parowych powstałych na mocy polsko – holenderskiego traktatu handlowego z 18 grudnia 1946 r. Holownik parowy „Nadbor” od chwili przyjścia do kraju zaczął pełnić służbę liniową przy holowaniu barek towarowych pomiędzy Koźlem (oraz Gliwicami) a Wrocławiem razem z siostrzanymi statkami. Żeglugę tę uprawiał do ok. 1965 r., kiedy to na tę trasę zaczęły wyruszać pierwsze zestawy pchane i zestawy combi. Wkrótce – do 1968 r. wyparły one z eksploatacji wszystkie parowce. Od 1998 r. na Nadborze prowadzone są zajęcia edukacyjne, spotkania weteranów żeglugi odrzańskiej, imprezy kulturalne, realizowane są liczne projekty, odbywają się koncerty i wystawy. HP Nadbor jest pierwszym statkiem Muzeum Odry, obecnie składającego się z 5 jednostek (3 we Wrocławiu, 2 w Głogowie). Ostatniego remontu jednostki dokonano w 2012 r., wyposażając statek w ogrzewanie olejowe. Tu też znajduje się biuro FOMT.
Barka Ż-2107 IRENA
Powstała w 1936 r. w stoczni bydgoskiej. Do 1989 r. eksploatowana była na Kanale Bydgoskim i na
Odrzańskiej Drodze Wodnej, Wartą docierała do Poznania, Wisłą do Gdańska. W 1990 r. przeprowadzono ją do Szczecina i wykorzystywano w roli magazynu – depozytu sprzętu pochodzącego z innych barek. W ładowni rufowej urządzono koszarkę, z miejscami noclegowymi dla 8 pracowników Żeglugi Bydgoskiej, zaś w rufowej kajucie socjalnej stację dyspozytorską i dozoru jednostek Żeglugi Bydgoskiej. W tych rolach barkę (na postoju) eksploatowano do 1998 r., kiedy to w trakcie manewru przy nabrzeżu przebito dno w kilku punktach. W 2003 roku przeszła w ręce Fundacji Otwartego Muzeum Techniki. Barka powstała w konstrukcji stalowej, płaskodennej, lukowej, nitowanej. Obecnie składa się z dwóch dużych ładowni oraz pomieszczeń socjalnych na rufie i w magazynku dziobowym. Na rufie znajduje się też sterówka, własnego napędu barka nigdy nie posiadała. Ferdeki stalowe, pierwotnie drewniane kryte smołą, oryginalne wręgi dna barki i jak można podejrzewać również wręgi ścian bocznych – wykonano w Hucie Królewskiej (obecnie Chorzów).
W latach 2014 – 2016 prowadzone są na barce szeroko
zakrojone prace remontowa i adaptacyjne dostosowując je do roli Centrum Interpretacji Dziedzictwa Odrzańskiego.
Dźwig pływający WRÓBLIN
Zbudowany został w latach 1938-1939 w stoczni A. Riedel w Fürstenbergu nad Odrą. Po
zakończeniu II wojny światowej wydobyto go z dna Odry na stopniu wodnym „Wróblin” – stąd nazwa jednostki. Przez wiele lat eksploatowano go przy remontach odrzańskich stopni wodnych i mostów. Bezpośrednio po wojnie z wód Starej Odry dobywał zatopione jednostki. Szczególnie zasłużył się przy budowie stopnia wodnego Brzeg Dolny (1954 – 1958) – jazu, śluzy, elektrowni wodnej „Wały”. Wielokrotnie używano go w akcjach ratowniczych, jak tej na Rędzinie, gdy pod jazem zatonęła motorówka „Bystrzyca” z załogą. W latach 70. XX w. ratowano nawet sam dźwig, który spłynął na jaz rędziński. Czasami występował w roli pogłębiarki.
Dźwig pracował aż do 2001 r. 3 czerwca 2002 r. w wyniku wygranego przetargu, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki zakupiła dźwig pływający „Wróblin”. Dźwig pływający „Wróblin” jest jedynym dźwigiem tego typu na polskich wodach śródlądowych. Wyróżnia go konstrukcja kadłuba ściśle związana z urządzeniem dźwigowym, którego maszynownia i 11-metrowy żuraw może się przemieszczać w promieniu 360o, z prędkością 4,3 m/min.
W pracach remontach przy ww. jednostkach pomagało wielu wolontariuszy!
Fundacja Otwartego Muzeum Techniki jest też bardzo aktywna na polu kulturalnym i edukacyjnym. Więcej o ich wartościowych projektach na stronie http://fomt.pl/
Marcin Socha
Przewodnik